Begrip van liquiditeit: meer dan alleen geld in kas

Liquiditeit is een kernbegrip in de financiële wereld. In essentie gaat het om hoe snel en efficiënt een activum kan worden verkocht zonder dat dit een grote impact heeft op de prijs. De meest liquide activa zijn contanten of direct opvraagbare banktegoeden. Maar in een beleggingscontext gaat het verder dan alleen hoeveel geld er beschikbaar is. Liquiditeit weerspiegelt ook de verhandelbaarheid van effecten zoals aandelen, obligaties, vastgoed of private equity.

Een aandeel dat dagelijks miljoenen keren wordt verhandeld op een beurs heeft een hoge liquiditeit. Daarentegen kan een belang in een familiebedrijf of een illiquide vastgoedfonds maanden of zelfs jaren nodig hebben om te worden verkocht, vaak tegen flinke kortingen op de marktwaarde.

Op de beurs wordt constant gekocht- en verkocht, in zowel meer liquide als minder liquide producten:

Verschillen in liquiditeit per beleggingscategorie

Niet alle beleggingen zijn gelijk gemaakt als het op liquiditeit aankomt. Aandelen van grote beursgenoteerde ondernemingen zoals Shell of ASML zijn zeer liquide, dankzij het hoge handelsvolume en de constante prijsvorming. Daartegenover staan obligaties van kleinere bedrijven of vastgoedobjecten, die minder frequent worden verhandeld en daardoor als illiquide worden beschouwd.

Ook beleggingsfondsen en ETF’s verschillen in liquiditeit. Een open-end beleggingsfonds kan vaak dagelijks worden gekocht of verkocht tegen netto-inventariswaarde. Maar bij fondsen die beleggen in moeilijk verhandelbare activa zoals grondstoffen of private equity gelden vaak handelsbeperkingen of in- en uitstapmomenten, minder liquide dus .

De liquiditeit van een product hangt sterk samen met de markt waarin het actief is, de belangstelling van kopers en verkopers, en de mate van transparantie van de prijsvorming.

Risico’s van illiquide beleggingen: hoge kosten en timingstress

Beleggen in illiquide activa kan aantrekkelijk lijken door hogere verwachte rendementen, maar er schuilen aanzienlijke risico’s onder het oppervlak. Wanneer markten onder druk staan, drogen kopers op en kunnen verkopers gedwongen zijn om hun beleggingen tegen een forse korting van de hand te doen. Dit fenomeen zagen we duidelijk tijdens de financiële crisis van 2008, toen zelfs normaal liquide markten tijdelijk bevroren.

Een concreet voorbeeld is de situatie bij vastgoedfondsen die beleggers tijdens stressperiodes geen toegang gaven tot hun geld. In het Verenigd Koninkrijk werden verschillende open-end vastgoedfondsen tijdelijk bevroren na het Brexit-referendum, omdat massale uitstroom van beleggers niet kon worden opgevangen zonder bezittingen onder de marktprijs te verkopen.

Institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, zijn zich zeer bewust van deze risico’s en hanteren vaak limieten op het percentage illiquide activa in hun portefeuilles. Bovendien hanteren zij zogeheten liquiditeitsstress-tests om te simuleren hoe snel ze een deel van hun beleggingen zouden kunnen verkopen in geval van nood.

Liquiditeitspremie: hogere beloning, maar tegen welke prijs?

Beleggers eisen doorgaans een hogere vergoeding, de zogenaamde liquiditeitspremie, voor het aanhouden van illiquide activa. Deze premie is bedoeld als compensatie voor het extra risico en het gebrek aan flexibiliteit. Private equity, durfkapitaal en infrastructuurprojecten vallen onder deze categorie. Dergelijke beleggingen kunnen over een langere termijn hogere rendementen genereren, maar vergen ook geduld en risicotolerantie.

De grote vraag is of beleggers voldoende worden beloond voor dit liquiditeitsrisico. Uit onderzoek blijkt dat de liquiditeitspremie sterk kan variëren afhankelijk van de marktomstandigheden. In perioden van overvloedige liquiditeit en lage rente kan deze premie flink krimpen, waardoor het risico-rendementsprofiel verslechtert. Beleggers die uitsluitend op zoek zijn naar rendement, zonder de implicaties van beperkte verhandelbaarheid volledig te begrijpen, kunnen later geconfronteerd worden met onaangename verrassingen.

Liquiditeitsbeheer als strategisch instrument

Voor vermogensbeheerders is het actief beheren van liquiditeit een strategische discipline geworden. Het draait niet alleen om het vermijden van risico’s, maar ook om het creëren van flexibiliteit om kansen te benutten. Een goed uitgebalanceerde portefeuille bevat een mix van liquide en minder liquide activa, afgestemd op de beleggingshorizon, risicotolerantie en kasbehoeften van de belegger.

In de praktijk betekent dit het opstellen van een liquiditeitsplanning waarin duidelijk is welk deel van de portefeuille binnen een dag, een week of een maand te gelde gemaakt kan worden. Ook wordt rekening gehouden met scenario’s waarin de markt opdroogt. Deze aanpak is vergelijkbaar met kasstroombeheer binnen ondernemingen, waarbij altijd voldoende liquiditeit beschikbaar moet zijn om aan verplichtingen te voldoen.

Steeds meer beleggingsinstellingen integreren ook ESG-criteria (milieu, sociaal en governance) in hun liquiditeitsstrategie. Zo worden beleggingen in illiquide maar duurzame projecten afgewogen tegen het bredere risicoprofiel. Dit leidt tot nieuwe vormen van hybride strategieën waarin liquiditeit, rendement en impact in balans worden gebracht.

Liquiditeit is de stille kracht in elke beleggingsstrategie

Hoewel liquiditeit zelden de hoofdfocus is van particuliere beleggers, speelt het een doorslaggevende rol in het succes of falen van een portefeuille. Het vermogen om snel en tegen minimale kosten te handelen is van onschatbare waarde in een dynamische markt. Zeker in een tijd waarin geopolitieke spanningen, rentebeleid en economische onzekerheden elkaar snel opvolgen, biedt liquiditeit een buffer tegen paniek en een hefboom voor strategische zetten.

Voor wie bereid is verder te kijken dan alleen rendement en koerswinst, vormt liquiditeit een essentieel criterium bij de selectie van beleggingen. Een portefeuille met voldoende liquiditeit is wendbaarder, robuuster en beter in staat om zowel kansen als crises het hoofd te bieden.

Voor beleggers die liquiditeit serieus nemen, is de keuze van de juiste broker minstens zo belangrijk als de samenstelling van de portefeuille. Niet elke broker biedt dezelfde snelheid van uitvoering, orderdiepte of toegang tot liquide markten. Wie actief handelt of snel wil kunnen inspelen op marktschommelingen, doet er verstandig aan verschillende brokers met elkaar te vergelijken op aspecten als transactiekosten, orderverwerking en beschikbaarheid van markten. Een goed geïnformeerde keuze begint bij een helder overzicht van alle aanbieders.